Endometrioza: wyzwania diagnostyczne, epidemiologia i systemowe zaniedbania 1. Wprowadzenie Endometrioza to przewlekła,

Endometrioza: wyzwania diagnostyczne, epidemiologia i systemowe
zaniedbania
1. Wprowadzenie
Endometrioza to przewlekła, postępująca choroba zapalna, w której
komórki endometrium (błony śluzowej macicy) rozwijają się poza jamą
macicy – najczęściej w obrębie otrzewnej, jajników, jajowodów, jelit, a
nawet pęcherza moczowego. Mimo że szacuje się, że dotyka nawet 1 na 10
kobiet w wieku rozrodczym, jej diagnostyka i leczenie wciąż stanowią
ogromne wyzwanie systemowe i społeczne.
2. Epidemiologia i rozpowszechnienie
    Według danych WHO z 2021 roku, na świecie na endometriozę może
cierpieć nawet 10% kobiet w wieku reprodukcyjnym, czyli ok. 190 milionów
osób.
    W Polsce liczba kobiet z objawami sugerującymi endometriozę może
przekraczać 1 milion, jednak rzeczywista liczba zdiagnozowanych to
zaledwie kilkadziesiąt tysięcy.
3. Opóźniona diagnostyka: dane i skutki
3.1 Czas do rozpoznania
    Średni czas od pojawienia się objawów do postawienia diagnozy w
Polsce wynosi od 8 do 12 lat, zgodnie z raportem Fundacji Pokonać
Endometriozę (2022).
    W Europie Zachodniej czas ten wynosi średnio 6–8 lat, co pokazuje,
że Polska wypada poniżej średniej UE.
3.2 Liczba wizyt lekarskich przed diagnozą
    Pacjentki odwiedzają średnio od 4 do 7 lekarzy różnych specjalizacji
(ginekolog, gastrolog, urolog, psychiatra), zanim otrzymają prawidłowe
rozpoznanie.
    W wielu przypadkach objawy są mylone z zespołem jelita drażliwego
(IBS), depresją, chorobami autoimmunologicznymi lub nawet „histerią”.
4. Ból przewlekły – ignorowany objaw
4.1 Skala i wpływ na życie
    Aż 90% pacjentek z endometriozą doświadcza przewlekłego bólu
miednicy małej, który często nie ustępuje nawet mimo leczenia
hormonalnego.
    Ból menstruacyjny jest najczęściej bagatelizowany – wiele kobiet
słyszy, że „to normalne”, co opóźnia decyzję o diagnostyce obrazowej.
4.2 Czas oczekiwania na pomoc
    Zgodnie z raportem NIK (Najwyższa Izba Kontroli, 2023), średni czas
oczekiwania na wizytę w poradni leczenia bólu przewlekłego w Polsce
wynosi:
        4–6 miesięcy w miastach wojewódzkich
        do 12 miesięcy w mniejszych miejscowościach
    Często poradnie bólu nie są dostosowane do pacjentek z endometriozą
i kierują je z powrotem do ginekologa.
5. Problemy systemowe
5.1 Brak ścieżki diagnostycznej
    Endometrioza nie posiada jednolitej ścieżki diagnostycznej w
systemie POZ.
    Badania obrazowe (USG, MRI) rzadko są refundowane w pełnym zakresie.
    Laparoskopia – złoty standard diagnostyczny – wymaga hospitalizacji
i skierowania, często dostępnego dopiero po wielu miesiącach.
5.2 Niedobór specjalistów
    Brakuje wyspecjalizowanych ośrodków leczenia endometriozy –
oficjalnie w Polsce funkcjonują tylko 3–4 placówki z pełnym zapleczem
multidyscyplinarnym.
    Ginekolodzy nie zawsze są przeszkoleni w zakresie obrazowania
endometriozy głęboko naciekającej.
6. Konsekwencje opóźnień
    Wzrost ryzyka niepłodności – endometrioza odpowiada za ok. 30–50%
przypadków niepłodności u kobiet.
    Zwiększona absencja w pracy – kobiety z endometriozą opuszczają
nawet 20–30 dni pracy rocznie.
    Wpływ na psychikę – aż 60% pacjentek zmagających się z bólem
przewlekłym doświadcza objawów depresji i/lub lęku.
7. Rekomendacje
7.1 Zmiany systemowe
    Wprowadzenie narodowej strategii diagnostyczno-terapeutycznej dla
endometriozy (wzorem Wielkiej Brytanii czy Australii).
    Stworzenie sieci ośrodków referencyjnych.
    Refundacja badań obrazowych dla pacjentek z objawami sugerującymi
endometriozę.
7.2 Edukacja i świadomość
    Szkolenia dla lekarzy POZ z zakresu diagnostyki endometriozy.
    Kampanie informacyjne wśród młodzieży i kobiet w wieku
reprodukcyjnym.
    Wsparcie dla organizacji pacjenckich jako źródła rzetelnej
informacji.
8. Podsumowanie
Endometrioza to nie tylko schorzenie ginekologiczne, ale złożony problem
zdrowia publicznego. Wieloletnie opóźnienia w diagnozowaniu,
bagatelizacja objawów, brak specjalistycznego wsparcia i trudności z
dostępem do leczenia skutkują realnym cierpieniem milionów kobiet.
Konieczna jest kompleksowa reforma podejścia do diagnostyki i leczenia
tej choroby w Polsce.
--